Renata Pietras-Pacynko - doradca metodyczny wychowania przedszkolnego
Działania arteterapeutyczne przyjmują różne formy, do których można m. in. zaliczyć:
- plastykoterapię,
- muzykoterapię,
- biblioterapię.
Plastyka jest najczęstsza formą wykorzystywaną w arteterapii. Wspomaga proces terapeutyczny, jak również osobisty. Terapia za pomocą sztuk plastycznych pomaga w odkrywaniu uzdolnień oraz rozwija zainteresowania i predyspozycje. Plastykoterapia to najogólniej biorąc terapia za pomocą sztuki – wykorzystująca techniki plastyczne: malarstwo, rzeźbę, rysunek, collage, grafikę oraz terapia kolorami.
Anna Pikała w opracowaniu „Arteterapia” wyróżnia dwa ujęcia plastykoterapii „w pierwszym wskazuje się na uzdrawiające, wychowawcze właściwości procesu tworzenia; w drugim kładzie nacisk na terapeutyczne, diagnostyczne, komunikacyjne i wychowawcze właściwości wytworu będącego efektem procesu tworzenia”.1
Podczas zajęć dzieci poprzez sztukę odzwierciedlają swoje lęki, obawy, emocje. Takie zajęcia pomagają zmniejszyć napięcie i niepokój. Nie jest ważny poziom pracy tylko istotna jest sama czynność wykonywanego zadania. Przecież każde dziecko stworzy pracę wyjątkową. W zależności od zastosowanej techniki możemy wpływać na rozwój, ćwiczenie różnych sprawności i umiejętności dziecka.
Ekspresja twórcza dziecka oddziałuje na jego rozwój i jest związana z jego rozwojem emocjonalnym. Podczas tworzenia, każde dziecko czerpie ze swoich emocji. Istnieje zatem związek między twórczością dziecka, a jego rozwojem emocjonalnym. Zatem czyżby dorosły mógł tak stymulować ekspresją twórczą dziecka, by móc wpłynąć na stany emocjonalne dziecka? Czy możliwa jest przedwczesna niewelacja możliwych zaburzeń emocjonalnych? Bardzo śmiała teza, ale czyż nie jest możliwa? Plastykoterapia wpływa na wyobraźnię, bo zanim dziecko stworzy dzieło plastyczne, czerpie ze swoich przemyśleń i emocji. Jeśli świadomie i mądrze „pokierujemy” ekspresją twórczą możemy stać się osobami, które znacząco pomogą dziecku w jego zaburzeniach, podniesiemy poziom jego wiedzy o samym sobie.
W pracy z dziećmi należy stosować szeroki wachlarz technik plastycznych. Pozwala to na korzystanie z przeróżnych materiałów oraz prowadzenie urozmaiconych zajęć, co sprawia, że udaje się utrzymać energię i motywację w działaniu. Wprowadzanie nowych technik umożliwia rozwój i nowe spojrzenie. Należy zawsze pamiętać, aby dobór technik plastycznych był zgodny z możliwościami
i sprawnością manualną dziecka.
Techniki, jakimi posługujemy się na zajęciach, to:
- rysowanie kredkami, pastelami, ołówkiem, węglem rysunkowym,
- malowanie farbami plakatowymi, akwarelami,
- malowanie: na szkle, na płótnie, na foliach, na kaszach, ryżu itp.,
- lepienie z masy solnej, plasteliny, modeliny,
- technika składania z papieru - origami,
- papieroplastyka,
- wycinanki i wyklejanki z papieru, bibuły, włóczki,
- wydrapywanki.
Wiek przedszkolny, to okres kiedy następuje bardzo aktywny rozwój dziecięcej twórczości plastycznej. Wtedy kształtuje się u dzieci spostrzegawczość, zmysł obserwacji, rozwijają się procesy pamięciowe i uwaga. Aby ten okres przyniósł oczekiwane efekty należy stymulować rozwój dziecka najlepiej poprzez wytwory plac plastycznych, podejmować działania, które stymulują aktywność twórczą. Korzyści jakie płyną z zajęć plastycznych – plastykoterapii:
- uwalniają i odreagowują nagromadzone emocje dziecka,
- zmniejszają poziom napięcia,
- wzmacniają poczucie bezpieczeństwa,
- zwiększają poziom samowiedzy i samoakceptacji,
- uaktywniają spontaniczność,
- korygują emocjonalnie zaburzone zachowania,
- wzmacniają poczucie własnej wartości,
- uczą się akceptacji siebie i swojej sytuację,
- pokonują swoją nieśmiałość.
Prowadząc zajęcia z plastykoterapii należy pamiętać aby były one ciekawe dla dziecka, aby urozmaicać je pod względem technik i przyborów plastycznych. Poza standardowymi przyborami plastycznymi należy do prac stosować różnorodne materiały przyrodnicze, które poza walorami sensorycznymi mogą pobudzać wyobraźnię dziecka. Niezbędna jest również postawa prowadzącego zajęcia. Prowadzący powinien dbać o umiejętne oddzielanie własnych poglądów, własnego zdania od poglądów dziecka, a jego postawa nie może być przewodnicza ani prowadząca.
Idąc za słowami Aleksandra Mudrow (rosyjskiego lekarza) warto korzystać z zajęć z plastykoterapii: „Znając wzajemne oddziaływanie duszy i ciała trzeba wiedzieć, że są duchowe lekarstwa, które leczą ciało. Takim lekarstwem jest sztuka. Sztuką – smutnego pocieszysz, zdenerwowanego – uspokoisz, opryskliwego – przestraszysz, tchórzliwego – uczynisz śmiałym, skrytego – otwartym, zuchwałego – pokornym. W sztuce zawarta jest siła ducha, która jest w stanie zwyciężyć cielesny ból, nostalgię, wewnętrzny niepokój”.
Pikała Anna, Sasiu Magdalena (2016). Arteterapia. Scenariusze zajęć. Łódź, Wydaw. Uniwersytetu Łódzkiego
