Renata Pietras – Pacynko – doradca metodyczny wychowania przedszkolnego
„Powiedz mi, a zapomnę,
Pokaż mi, a zapamiętam,
Pozwól mi wziąć udział, a zrozumiem’’
Konfucjusz
Główne inspiracje teoretyczne pedagogika zabawy czerpie z psychologii humanistycznej. Ideą przewodnią jest wiara w człowieka i jego potencjalne możliwości. Pedagogika zabawy to działania dające grupie możliwość rozwoju w atmosferze zaufania, wzajemnej akceptacji, bez względu na wiek i umiejętności. Dlatego niezbędna jest współpraca wychowawcy i wychowanka.
Aby warunki zabawy i pracy mogły zaistnieć należy wziąć pod uwagę następujące zasady
- zasada dobrowolności uczestnictwa w zabawie (dzieci mają czuć, że to od nich samych zależy podjęcie decyzji o uczestnictwie w zabawie)
- zasada uwzględniania wszystkich poziomów komunikowania się (należy wziąć pod uwagę zarówno komunikowanie niewerbalne i werbalne)
- zasada uznawania przeżyć jako wartości (wskazuje na to, że każdy ma prawo różnorodnych emocji )
- zasada różnorodności środków wyrazu (oddziaływanie na różne zmysły, stosowanie różnych środków ekspresji)
- zasada współpracy (unikać działań zawierających elementy rywalizacji, porównania i oceniania)
- zasada „tu i teraz” (należy dostosować metody, ich charakter i tempo do aktualnej kondycji uczestników).
Stosując takie zasady pedagogiki zabawy, w sposób aktywny będą realizowane założenia współpracy miedzy dziećmi i nauczycielami. Dzieci będą miały stworzone odpowiednie warunki i sytuacje edukacyjne do nabywania wiedzy, umiejętności, wartości i postaw zgodnie z przyjętym programem dydaktycznym i wychowawczym. Zabawa jest zawsze podłożem, na którym prowadzone są różne działania.
Dobrze przygotowane i przeprowadzone zabawy:
– są zaplanowane i celowe;
– są ukierunkowane na potrzeby uczestników, a nie prowadzącego;
– odbywają się w atmosferze bezpieczeństwa, akceptacji i przyjaźni;
– są nastawione na wspólne działanie, a nie na rywalizację, na dawanie radości z wyników grupy, a nie z przegranej innych uczestników;
– są bardziej różnorodne niż monotematyczne;
– są twórcze, a nie odtwórcze;
– dopuszczają zmiany, odrzucając sztywne reguły,
– poszerzają horyzonty myślenia.
Pedagogika zabawy wykorzystuje szeroki wachlarz metod pobudzających do aktywności, przeżyć, kontaktów w grupie. Należą do nich między innymi:
Pedagogika zabawy wybiera z repertuaru zabaw tylko te, które nie stwarzają napięcia powodowanego nadmierną rywalizacją i nie ośmieszają ich uczestników. Spośród szerokiej gamy zabaw stosowanych w pedagogice zabawy można wyodrębnić kilka zasadniczych grup, do których należą:
• zabawy związane z organizacją sytuacji początkowych – chodzi oto, aby grupa nie znająca się lub znająca się bardzo powierzchownie nawiązała ze sobą miły kontakt na pewnym, bezpiecznym dla siebie poziomie komunikowania
• zabawy rozluźniające – mają one na celu likwidację napięć i stresów, dają uczucie rozluźnienia; w zabawach tych wykorzystywane są m.in. tańce integracyjne, przy których następuje częsta zmiana partnerów bez wyraźnego podziału na role żeńskie i męskie
• zabawy nastawione na poznanie odczuć i doświadczeń poszczególnych członków grupy – celem stosowania tych zabaw jest jak najlepsze przygotowanie uczestników zabawy do wprowadzenia określonego tematu, którym grupa będzie się zajmowała
• zabawy zbliżone charakterem do gier dydaktycznych – ich celem jest poszukiwanie dróg rozwiązania jakiegoś problemu przy założeniu przyjętym przez animatora pracującego z grupą, że nie ma jednego, jedynie słusznego rozwiązania, natomiast najważniejszy jest wybór kierunku, w którym podążać będzie grupa
• gry dyskusyjne – są to metody ułatwiające wymianę myśli poszczególnych uczestników; przyjęcie proponowanych przez pedagogikę zabawy reguł pozwala na uporządkowaną dyskusję, nawet z bardzo dużymi grupami
• zabawy pozwalające na bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej przez prowadzącego – prowadzący, który tez staje się jakby członkiem grupy, z którą współpracuje, ma za zadanie przede wszystkim realizować potrzeby i oczekiwania grupy. Aby przekonać się o tym, czy właściwie ocenia sytuację, powinien co jakiś czas pytać o to uczestników grupy
• zabawy polegające na odgrywaniu ról – metody dramowe pozwalają uczestnikom grupy lepiej zrozumieć nie tylko siebie, ale także i innych, osłabiają egocentryczne działania jednostki
• zabawy ułatwiające samoocenę – dzięki tym zabawom możemy bezpiecznie spojrzeć w głąb siebie nie tylko pod kątem tego, jaki ja jestem, ale też, jaki jestem na tle innych osób; może się wtedy okazać, że moje problemy, o których rzadko mówię głośno, są również problemami innych osób
• zabawy fabularyzujące dla dużych grup – są to zabawy, w których mogą brać udział kilkudziesięcioosobowe grupy. Poświęcone są realizacji określonego tematu, oparte na dużej aktywności uczestników. Grupy mają co prawda określone ramy działania i wyznaczony kierunek, do którego dążą, natomiast same muszą odnaleźć drogę, po której będą zmierzać do wybranego celu.
Pedagogika zabawy to niewątpliwie skuteczna metodyka pracy z grupą. Atrakcyjna, niecodzienna, dostarcza bogatego repertuaru metod i technik. Zajęcia z pedagogiki zabawy to zorganizowane działania, podporządkowane określonemu celowi (np. terapeutycznemu, edukacyjnemu, wychowawczemu) i ze względu na ten cel dobierane są różne metody pedagogiki zabawy. Działania animacyjne są bardzo uniwersalne – adresowane są do wszystkich grup wiekowych i o różnym stopniu sprawności. Metody pedagogiki zabawy z powodzeniem stosuje się w organizacji czasu wolnego, np. podczas dużych imprez plenerowych, w nauczaniu, zajęciach o charakterze wychowawczym, profilaktycznym, psychoedukacyjnym, terapeutycznym.
Bibliografia:
