Renata Pietras-Pacynko - doradca metodyczny wychowania przedszkolnego
Kompetencje kluczowe w przedszkolu
Okres przedszkolny cechuje ciekawość świata i szybkie tempo rozwoju. W okresie tym kształtują się pierwsze możliwości intelektualne, rozwija się większość wrodzonych predyspozycji. Ten okres stanowi zatem najlepszy czas na działania edukacyjne
i wychowawcze. Zdobyta wiedza, postawy i umiejętności procentują w lepszym funkcjonowaniu w edukacji szkolnej, lepszym społecznym funkcjonowaniu w przyszłym życiu. Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej w dniu 18 grudnia 2006r określiła osiem kompetencji potrzebnych w procesie uczenia się przez całe życie; to połączenie wiedzy, umiejętności i postaw odpowiednich do sytuacji. Wszystkie kompetencje zostały wpisane do nowej podstawy programowej wychowania przedszkolnego, znajdują one odzwierciedlenie w poszczególnych obszarach podstawy, zadaniach i warunkach organizacji.
Kompetencje kluczowe to te, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, integracji społecznej i zatrudnienia, co ma bezpośredni związek z aktywnością obywatelską i szeroko rozumianą postawą patriotyczną. Mając to na uwadze, już od przedszkola powinniśmy rozwijać umiejętności takie jak: efektywne komunikowanie się w języku ojczystym oraz obcym, kreatywność, logiczne myślenie, integracja emocjonalna, konstruktywne rozwiązywanie problemów, współpraca w zespole.
Wszystkie kompetencje kluczowe uważane są za jednakowo ważne, a zakres niektórych
z nich częściowo się pokrywa. Aspekty niezbędne w jednej dziedzinie wspierają kompetencje w innej np. dobre opanowanie podstawowych umiejętności językowych czytania, pisania, liczenia i technologii komputerowych to podstawa uczenia się.
Zalecenia unijne ustaliły osiem kompetencji kluczowych:
Porozumiewanie się w języku ojczystym
Jest to zdolność do codziennego komunikowania się dziecka w środowisku przedszkolnym z dorosłymi i innymi dziećmi (np. komunikowanie własnych potrzeb, emocji).Przyjmuje się, że dziecko kończące wychowanie przedszkolne powinno umieć opowiadać o zdarzeniach z przedszkola, odpowiadać na pytania, wyjaśniać własną przynależność do rodziny, grupy, narodu.
Porozumiewanie się w językach obcych
Przygotowanie dzieci do posługiwania się językiem obcym nowożytnym opiera się na wprowadzaniu zabaw językowych, używaniu prostych zwrotów w języku obcym
w sytuacjach codziennych – w zabawie i nauce, ukazywaniu korzyści, jakie wynikają
z umiejętności posługiwania się językiem obcym. Przyjmuje się, że dziecko kończące przedszkole rozumie i reaguje na bardzo proste polecenia w języku obcym,
a przygotowanie do posługiwania się językiem obcym odbywa się przez zabawę.
Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo- techniczne
Kompetencje matematyczne realizowane są w postaci rozwijania i wykorzystywania myślenia matematycznego w celu rozwiązywania problemów wynikających z codziennych sytuacji. Podstawowe kompetencje naukowo-techniczne odnoszą się do opanowania, wykorzystywania i stosowania wiedzy oraz sposobów i metod objaśniających świat przyrody przez: eksperymentowanie, obserwowanie zjawisk, sprawdzanie, majsterkowanie, powtarzanie procedur i instrukcji oraz weryfikowanie wiedzy i odnoszenie jej do codziennych sytuacji, które dziecko zna.
Kompetencje informatyczne
Dziecko w wieku przedszkolnym stopniowo i pod kontrolą wprowadzane jest w przestrzeń wirtualną, przez co zyskuje możliwość rozwijania wszystkich pozostałych kompetencji kluczowych. Podstawa programowa zachęca do umożliwienia dziecku podejmowania samodzielnej aktywności poznawczej, w tym z wykorzystaniem nowoczesnych technologii.
Umiejętność uczenia się
Kompetencje związane z uczeniem się są na tym etapie niezwykle istotne – przedszkole to pierwsze doświadczenie dziecka z uczeniem się, w tym z uczeniem się konsekwentnym, możliwie świadomym i ukierunkowanym na osiągniecie konkretnych celów. Rolą przedszkola jest poznanie indywidualnych cech, preferencji dziecka, dobór odpowiednich metod i form pracy, by przygotować dziecko do różnych form nauki - pracy grupowej
i indywidualnej oraz do różnorodności stylów uczenia się, tworząc dzieciom sytuacje,
w których uczą się one gospodarowania czasem przeznaczonym na zabawę, współpracują przy wykonywaniu zadania i biorą odpowiedzialność za wynik swoich działań.
Kompetencje społeczne i obywatelskie
Kompetencje te na tym etapie rozumiane są jako zdolność do stopniowego wychodzenia poza obszar rodziny, do pracy z innymi w grupie przedszkolnej. Na tym etapie istotne jest, aby dziecko zrozumiało obyczaje i sposoby funkcjonowania osób w różnych społeczeństwach i środowiskach, dostrzegało różnorodność zachowań, a stopniowo też postaw. Bardzo ważne jest również wzbudzanie zainteresowania dzieci otoczeniem domu i przedszkola, zachęcanie do podejmowania działań na rzecz wspólnego dobra i pracy w dziecięcym wolontariacie na miarę ich możliwości.
Inicjatywność i przedsiębiorczość
Poczucie inicjatywy i przedsiębiorczość należy rozumieć jako zdolność do wcielania pomysłów w czyn. Kompetencja ta obejmuje działania zmierzające do rozwoju poczucia sprawstwa przez stwarzanie dzieciom warunków do samodzielnego eksplorowania świata, eksperymentowania, doświadczania. Inicjatywność i przedsiębiorczość są rozwijane wielopłaszczyznowo, i co ważne, ich elementy są obecne podczas wszystkich działań edukacyjnych, wychowawczych i opiekuńczych, w których uczestniczy dziecko
w przedszkolu.
Świadomość i ekspresja kulturalna
Praca w tym obszarze ukierunkowana jest na twórcze wyrażanie doświadczeń i emocji za pośrednictwem różnorodnych środków ekspresji: muzyki, sztuk teatralnych, literatury i sztuk wizualnych. Doświadczania takie pozwalają na wyrażenie przez dziecko różnorodnych stanów emocjonalnych, wyzwolenie pozytywnych emocji, a przez to otwarcie się na nowości. Wzmacniają inicjatywę i pomagają w nawiązaniu relacji. Przedszkole daje dziecku możliwość nie tylko poznawania i odtwarzania rzeczywistości związanej z kulturą i sztuką, ale również eksperymentowania z rytmem, głosem, dźwiękiem, ruchem, grafiką.
Dziecko, aby sprostać obowiązkom szkolnym musi posiadać wiele kompetencji, które ułatwią mu adaptację w środowisku szkolnym. Zatem istnieje kolejna cecha przemawiająca za tym aby dbać o wszechstronny rozwój przedszkolaka z uwzględnieniem rozwijania kompetencji kluczowych. W przeciwnym wypadku istnieje uzasadniona obawa, że przyszły uczeń szkoły podstawowej będzie miał pewne trudności w odnalezieniu się i sprostaniu wyzwań stawianych przez szkołę.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej od września 2014r. dzieci zostały objęte nauką języków obcych w ramach realizacji podstawy programowej przedszkola. Dzięki temu wszystkie dzieci przedszkolne mają dostęp do nauki języka obcego już od najmłodszych lat. Nauka prowadzona w formie zabawy już od przedszkola zapewnia pozytywne nastawienie do danego języka, osłuchanie go przez dzieci co znacznie procentuje w postaci zwiększonej motywacji do uczenia się języka obcego. Rozpoczęcie nauki języka obcego w przedszkolu wpływa na opanowanie jednej z kompetencji kluczowych: porozumiewanie się w językach obcych.
W dzisiejszych czasach dzieci „zanurzeni” są w świecie internetu. Spędzają bardzo dużo czasu przed telewizorem, komputerem bądź smartfonem. Coraz częściej mają problem
z komunikacją i relacjami społecznym. Dzieci cechuje schematyzm w ich postępowaniu, są mało kreatywne. Jak zatem realizować kompetencje kluczowe w zakresie kompetencji informatycznych? Przede wszystkim korzystanie z wszelakich urządzeń technologicznych powinno odbywać się w odpowiednim czasie i w odpowiednich dawkach.
Dla nabywania i rozwijania przez dzieci kompetencji kluczowych ważna będzie
u nauczyciela zmiana metod pracy na rzecz bardziej aktywnych, pozwalających dziecku samodzielnie odkrywać i badać. Wymaga to świadomego podejścia nauczyciela do swojej pracy, jako eksperta i źródła wiedzy. Takie podejście nauczyciela do pracy pozwoli skutecznie wspierać przedszkolaki we wdrażaniu i rozwijaniu kompetencji kluczowych już na poziomie edukacji przedszkolnej. Podsumowując należy pamiętać, że kompetencje kluczowe kształtujemy nie poprzez to czego uczymy ale jak uczymy! To w jaki sposób pracuje nauczyciel, jakimi metodami, jakie ma postawy – gwarantuje, czy jego wychowanek osiągnie wysoki stopień opanowania każdej kompetencji.
