Renata Pietras - doradca metodyczny wychowania przedszkolnego
Zaburzenia przetwarzania sensorycznego (SPD) – to brak umiejętności wykorzystywania otrzymanych przez zmysły informacji w celu płynnego, codziennego funkcjonowania.
Zaburzenia przetwarzania sensorycznego mają miejsce w centralnym układzie nerwowym, którym kieruje mózg. Jeśli przetwarzanie przebiega nieprawidłowo, mózg nie organizuje dobrze informacji sensorycznych.
Wyróżnia się 7 zmysłów: układ przedsionkowy, dotyk, propriocepcja, wzrok, słuch, smak i węch. Dr Ayres (twórczyni metody integracji sensorycznej) podkreśla szczególne znaczenie pierwszych trzech wymienionych wyżej zmysłów. Posiadają fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania i stanowią podwaliny zdrowego rozwoju dziecka.
Kiedy warto skonsultować się ze specjalistą w dziedzinie integracji sensorycznej?
Kiedy dziecko:
- jest niezdarne ruchowo, często się potyka, przewraca
- ma słaba równowagę – ma trudności z utrzymaniem prawidłowej pozycji siedzącej
- ma problemy z czynnościami samoobsługowymi: samodzielnym jedzeniem, sznurowaniem butów, ubieraniem i rozbieraniem się, zapinaniem lub rozpinaniem guzików
- szybko się męczy
- jest wiotkie, często podpiera głowę, pokłada się na stole
- nieprawidłowo trzyma ołówek, zbyt mocno lub zbyt słabo przyciska go do papieru
- ma nieustaloną bądź skrzyżowaną lateralizację – ma pismo lustrzane, odwraca litery, sylaby bądź słowa
- ma kłopoty z wodzeniem wzrokiem za przesuwającym się przedmiotem, z przepisywaniem z tablicy w szkole
- ma problemy z rozpoznawaniem kształtów, wyodrębnianiem figur z tła, odnajdywaniem szczegółów na obrazku
- ma opóźniony rozwój mowy bądź zaburzenia artykulacyjne
- ma kłopoty z różnicowaniem dźwięków, myli podobne słowa, słabo rozumie bardziej złożone polecenia werbalne
- ma bardzo wąski repertuar żywieniowy, jest wybredne, nie chce próbować nowych potraw, często ma odruch wymiotny
- nie znosi dotyku określonych faktur, nie lubi rajstop, czapek
- przesadnie reaguje na niewielki ból bądź ignoruje nawet poważniejsze skaleczenia
- ma problemy z koncentracją
- ma trudności z zasypianiem i budzeniem się
- jest poirytowane w sytuacji natłoku bodźców wzrokowych bądź słuchowych
- jest nadaktywne i impulsywne
- przejawia zachowania agresywne
- jest wycofane, nieśmiałe, unika kontaktów.
Wszystkie przykłady mogą być rezultatem zaburzonych procesów integracji sensorycznej. Jeżeli dostrzegamy jakiekolwiek niepokojące symptomy, warto jak najszybciej skonsultować się ze specjalistą, który pomoże określić charakter dysfunkcji. Wczesna diagnoza i szybka interwencja zwiększają szansę na całkowite wyrównanie deficytów.
Uczymy się i rozwijamy się przez zmysły. Wszystkie informacje zmysłowe docierające z ciała i z otoczenia są niezwykle ważne dla budowania wiedzy o sobie (swoim ciele, położeniu poszczególnych części ciała) i wiedzy o świecie. W prawidłowym rozwoju dziecka niezwykle ważny jest ruch i bezpośrednie doświadczenia zmysłowe. Dobrze zaplanowane i systematycznie wykonywane codzienne czynności oraz właściwa zabawa stanowią solidny fundament do prawidłowego rozwoju.
W przypadku małych dzieci, warto zastosować się do poniższych zasad:
- nie ograniczaj kontaktu dotykowego z dzieckiem (przytulaj, głaszcz, masuj)
- nie ograniczaj kontaktu kinestetycznego z dzieckiem (noś na rękach, kołysz, bujaj, kręć się z dzieckiem)
- wkładaj do rąk dziecka różne zabawki, przedmioty i pomóż mu poznawać je
- muzykuj z dzieckiem na naturalnych instrumentach (garnki, butelki, talerze itd.)
- pokaż dziecku jak brzmi świat (uderzaj łyżeczką w szklankę, przelewaj wodę, włącz suszarkę itd.)
- pozwól dziecku na swobodny ruch i trening mięśniowy (ułóż dziecko na bezpiecznym podłożu i pozwól mu samodzielnie się poruszać, przekręcać, przesuwać, dźwigać)
- stwórz dziecku bogate sensorycznie środowisko (węch, smak, wzrok, dotyk, przedsionek, propriocepcja)
- zapewnij dziecku zaspokojenie podstawowych potrzeb fizjologicznych i psychicznych (jedzenie, ciepło, czysta pielucha, bezpieczeństwo)
- sięgnij do starych, sprawdzonych zabaw i zabawek (np.: masa solna, drewniane klocki, glina itp.)
- pozwól dziecku brudzić się, w ten sposób poznaje świat - pamiętaj, że zgodnie z obiegowym powiedzeniem „dzieci dzielą się na szczęśliwe i czyste”
W przypadku dzieci starszych należy pamiętać o:
- uprawianiu sportów,
- ograniczeniu zajęć statycznych (przesiadywanie przez komputerem, telewizorem),
- właściwym odżywianiu się.
Jeśli dziecko ma problemy z obszaru integracji sensorycznej należy jak najszybciej skorzystać z profesjonalnej pomocy. Starsze dziecko utrwala niewłaściwe wzorce reagowania na bodźce i jest narażone na wtórne (do zaburzeń integracji sensorycznej) problemy emocjonalne oraz behawioralne. Jego samoocena szybciej ulega zaniżeniu przyczyniając się do reakcji tzw. błędnego koła.
Wybrane pozycje literatury z zakresu integracji sensorycznej:
