II 2020 Teatrzyk schowany w pudełku Teatrzyk kamishibai w edukacji wczesnoszkolnej

Izabela Janocha - doradca edukacji wczesnoszkolnej

Teatrzyk schowany w pudełku Teatrzyk kamishibai w edukacji wczesnoszkolnej

Drodzy nauczyciele, chcę zaprezentować Wam wartościową pomoc dydaktyczną, jaką jest japoński teatrzyk obrazów kamishibai. Sam teatrzyk i kilka opowiadań zakupionych w sieci, towarzyszą mi w pracy już od dwóch lat. Dotychczas wykorzystywałam ten teatrzyk intuicyjnie oraz na podstawie informacji znalezionych w internecie. Przygotowując się do dyżuru metodycznego znalazłam stronę wydawnictwa Tibum, które zajmuje się wydawaniem opowiadań do teatrzyku. Tam też znalazłam niezwykłą książeczkę autorki Noriko Matsui "Wszystko o kamishibai Pytania i odpowiedzi".

Rys. 0

Ta książeczka jest wyczerpującym opracowaniem na temat teatrzyku kamishibai. Zainspirowana nią przygotowałam niniejszy materiał w oparciu o książkę Noriko Matsui.

Rys 1 Przygotowanie

Ad 1 Aby stworzyć przedstawienie kamishibai niezbędne jest zrozumienie niezwykłych przeżyć właściwych dla sztuki papierowego teatru przez osobę opowiadającą. Opowieść musi nieść ze sobą jakieś istotne dla nas przesłanie.

Ad 2 Przećwicz czytanie, aby wczuć się w nastrój opowieści zanim zaprezentujesz ją przed publicznością.

Ad 3 Załóż coś prostego, unikaj krzykliwych kolorów i wyrazistych nadruków.

Ad 4 i 5 Parawan odgrywa kluczową rolę, ponieważ pozwala w pełni wykorzystać wyjątkowe techniki tej formy: komunikacja z widzami, przekładanie plansz, przesłanie opowieści. Aby skupić uwagę widowni, ustaw parawan tak, aby tło nie odwracało jej uwagi i aby wszyscy oglądający widzieli wnętrze parawanu.

Rys. 2 Przygotowanie cd.

Ad 6 Parawan powinien być stabilny, najlepiej z drewna, o kolorze przyjemnym dla oka, z lewostronnym wsuwaniem plansz oraz trzy skrzydłowymi przysłonami otwierającymi się na zewnątrz.

Ad 7 Najlepiej parawan ustawić na takiej wysokości, żeby opowiadającemu było łatwo operować planszami i nic nie zakłócało odbioru widowni.

Ad 8 Przedstawienie powinno odbywać się w zamkniętym pomieszczeniu, ponieważ ograniczona przestrzeń sprzyja wytworzeniu odpowiedniej atmosfery.

Ad 9 Maksymalna liczba widzów to 50 osób.

Ad 10 Parawan, prezenter i widownia powinni znajdować się w tym samym świetle.

Rys. 3 Rozpoczęcie

Ad 1 Najlepiej stanąć obok parawanu, przodem do widowni.

Ad 2 Stojąc przed publicznością i uderzając o siebie drewnianymi kołeczkami zaakcentujesz tylko  i wzmocnisz oczekiwanie na opowieść. Możesz w sugestywny sposób podprowadzić publiczność do początku opowieści, wzniecając brawa, wygłaszając wstęp albo pozyskując uwagę widzów samą mimiką i zachowaniem.

Ad 3 Otwieraj przysłony powoli, a zbudujesz pełne oczekiwania napięcie. Najwygodniej jest otwierać najbliższą sobie przysłonę jako ostatnią.

Ad 4 Istnieją gatunki kamishibai, które nie wymagają parawanu, zasadniczo jednak powinno się go używać.

Ad 5 Najpierw przeczytaj imię i nazwisko autora, potem tytuł opowieści.

Ad 6 Jeśli prezentujesz opowieść przed małą grupą dzieci siedzących na podłodze, możesz również usiąść, bądź przykucnąć.

Rys. 4 Wysuwanie plansz

Ad 1 Stań z boku parawanu.

Ad 2 Ruch wsuwania plansz potęguje napięcie i doświadczanie świata opowieści ze światem rzeczywistym.

Ad 3 Świadomie wkomponuj operowanie planszami w nastrój opowieści. Wysuwaj kartę w ciszy,  daj czas widzom na intensywne przeżywanie świata opowieści.

Ad 4 Format oparty na przekładaniu plansz jest unikalny dla kamishibai i nie występuje w innych formach sztuki. Dzięki niemu świat przedstawiony uwalniany jest do świata rzeczywistego odbiorców.

Ad 5 W zależności od potrzeb możesz planszę wysuwać powoli, dwu tub trzy etapowo, tak, aby częściami uwalniać obraz na kolejnej planszy.

Ad 6 Umiejętne wysuwanie plansz wzmacnia efekty i zwiększa koncentrację widzów w miarę rozwoju opowieści.

Rys. 5 Wsuwanie plansz

Ad 1 Stań z boku parawanu.

Ad 2 Tylko w atmosferze silnej koncentracji prezenter może komunikować się z publicznością poprzez opowieść. To z kolei pozwala wyzwolić emocje.

Ad 3 Wsuwanie plansz nie służy tylko kontynuacji opowieści, lecz sprawia, że każda kolejna ilustracja stanowi dopełnienie opowieści.

Ad 4 Moment zawieszenia narracji przy wsuwaniu kart pozwala na puszczenie wodzy fantazji i zagłębianie się w świat opowieści.

Ad 5 Odkładając karty możesz utracić możliwość zawieszania narracji.

Rys. 6 Przedstawienie

Ad 1 Stój obok parawanu. Będziesz dobrze słyszany i widziany. Dzięki temu między tobą, a publicznością zaistnieje więź.

Ad 2 Zasadniczo najlepiej trzymać ręce tak, jak przedstawiono na rysunku. Nie wykonuj przesadnych gestów, aby nie odwracać uwagi od opowieści.

Ad 3 Lepiej unikać przesuwania się za parawan.

Ad 4 Komunikacja umożliwia wzajemne współodczuwanie publiczności i przeżywanie świata przedstawionego razem z prezenterem.

Ad 5 W takim przypadku trzeba przekręcić się nieco w bok, żeby bez przeszkód móc zerkać na tekst i nie mieć trudności z czytaniem, nie tracąc kontaktu wzrokowego z widzami.

Ad 6 Pomijanie fazy wsuwania planszy osłabia koncentrację publiczności.

Ad 7 Wprowadzenie modulacji głosu i zmian intonacji sprawi, że widzowie przeniosą zainteresowanie z planszy na prezentera. Lepiej nie wygłaszać opowieści różnymi głosami.

Rys. 7 Przedstawienie, cd.

Ad 8 Podczas opowieści zamkniętej komunikacja między prezenterem, a publicznością nie wyraża się za pomocą słów. Wrażenie porozumienia wywołane jest przez sposób bycia prowadzącego i stosowne pauzy w narracji. W czasie opowieści otwartej osoba opowiadająca aktywizuje publiczność za pomocą słów. Komunikacja zachodzi dzięki wymianie werbalnej lub wykonywaniu pewnych czynności.

Ad 9 Może się tak zdarzyć, że z widowni padnie okrzyk lub komentarz wymagający reakcji narratora. W takiej sytuacji staraj się, aby ta wymiana słowna nie zmąciła przesłania opowieści.

Ad 10 Niekiedy lepszy efekt łączności uzyskuje się poprzez umiejętne odchodzenie od struktury i tekstu opowieści za pomocą czynności lub słów.

Ad 11 Możesz się zabezpieczyć i użyć malutkiej latarki lub lampki.

Ad 12 Opowieść prezentowana w kilka osób traci głębię przekazu.

Ad 13 W ten sposób możesz intensyfikować  i wzbogacać świat przedstawiony.

Ad 14 Nie musisz patrzeć na widownię cały czas. Widownia ma przede wszystkim skupić swoją uwagę na planszach.

Rys. 8 Przedstawienie, cd.

Ad 15 Niektóre kluczowe sceny w opowieści wymagają, aby osoba opowiadająca przyjrzała im się z wytężoną uwagą.

Ad 16 Prezenter dobrze znający opowiadaną historię reaguje na kolejne wydarzenia spontanicznie. Publiczność pochłonięta opowieścią instynktownie podchwyci te same reakcje.

Ad 17 Lepiej unikać odgrywania scen przedstawionych na planszach.

Ad 18 W trakcie inscenizacji zmieniaj położenie ciała. Raz zwracaj się do publiczności,  a kiedy to konieczne w stronę parawanu.

Ad 19 Lepiej nie zapamiętywać treści słowo w słowo.

Ad 20 Jeśli zdarzy się, że dzieci pokrzykują w trakcie przedstawienia, trzeba będzie uciec się do własnych słów, aby podtrzymać łączność z publicznością.

Ad 21 Zasadniczo nie powinno się ingerować w tekst.

Rys. 9 Przedstawienie, cd.

Ad 22 Wskazówki dodawane przez autora opowieści mogą pomóc w intensyfikacji przeżyć podczas przedstawienia.

Ad 23 Lepiej nie tuszować swojego indywidualnego stylu wymowy.

Ad 24 W przypadku większej widowni warto użyć większych kart i większego parawanu, jednak duża ilość osób może nie pozwolić na wytworzenie atmosfery zauroczenia opowieścią.

Ad 25 Wprowadzenie przesadnej dramaturgii może wywołać chwilowy entuzjazm, ale nie głębokie przeżycia.

Ad 26 Celem kamishibai jest odkrywanie i doświadczanie niezwykłych przeżyć unikalnych dla kamishibai.

Ad 27 Kamishibai to magiczne doświadczenie bez względu na to, czy odbywa się w domu przed jednym widzem lub niewielką ich grupą. Nie musisz być aktorem, ani kończyć specjalnych kursów.

Rys. 10 Zakończenie

Ad 1 Słowo „koniec” należy wypowiedzieć z uczuciem, cały czas w duchu świata opowieści.

Ad 2 Nie należy wracać do pierwszego obrazka.

Ad 3 Czynność zamykania parawanu jest bardzo ważna, ponieważ oznacza zakończenie świata opowieści i powrót do rzeczywistości. Przysłony parawanu należy zamknąć uważnie i z wyczuciem.

Teatrzyk kamishibai odpowiada na złożone potrzeby dzieci. Promuje i zachęca do nauki czytania, koncentruje uwagę i uczy uważnego słuchania. Wzbogaca słownictwo, pokazuje, jak tworzyć opowieści i historie. Pomaga nazywać emocje i wyrażać opinie o bohaterach opowieści. Teatrzyk ilustracji może inspirować nauczycieli do tworzenia ciekawych projektów edukacyjnych, może zapoczątkować dłuższą przygodę ze sztuką kamishibai.

Bibliografia:

Noriko Matsui „Wszystko o kamishibai Pytania i Odpowiedzi, wyd. Tibum;

Anna Szyszka „Kamishibai w pracy z małym dziećmi"