CZYM JEST INDYWIDUALIZACJA W PRAKTYCE?
Minister Edukacji Narodowej 09 sierpnia 2017 roku podpisał trzy rozporządzenia o kształceniu uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Podpisane rozporządzenia to:
1.Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym. (Dz.U.2017 poz.1578)
2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży. (Dz.U.2017 poz.1616)
3. Rozporządzenie Ministra Edukacji w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. (Dz.U. 2017 poz.1591)
Słowa kluczowe: to indywidualizacja nauczania, pomoc psychologiczno-pedagogiczna i uczeń niepełnosprawny.
Indywidualizacja to dostosowanie treści, metod, form i środków nauczania, zakresu wymagań, tempa pracy, sposobu kontrolowania i oceniania do indywidualnych cech psychicznych oraz uzdolnień fizycznych uczniów.
Każdemu uczniowi należy dać szansę na odniesienie sukcesu. To jest czynnik motywujący dziecko do nauki. Emocjonalnie wiąże go ze szkołą, wychowawcą. Zachęca do dalszej pracy itd. (Stanisław Palka).
Nauczyciele powinni podejmować działania, które mają na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb. Ponieważ uczniowie między sobą różnią się :
- warunkami środowiskowymi,
- poziomem samodzielności,
- odmiennym zainteresowaniem,
- dojrzałością intelektualną, emocjonalną i społeczną, temperamentem.
W związku z tym nauczyciel powinien dostosować metody i formy pracy z dzieckiem do jego możliwości, np. stosowanie pochwał i nagród, nie wymagania głośnego czytania w obecności klasy, dzielenie materiału nauczania na mniejsze partie, pracować z uczniem twórczo, w sposób niekonwencjonalny, interesujący, dać uczniowi możliwość korzystania z nauki j. obcego na miarę jego potrzeb i możliwości, stosowanie zabaw stymulujących u uczniów z zaburzeniami.
Około 20% dzieci i młodzieży posiada specjalne potrzeby edukacyjne, takie jak: autyzm, dysleksja rozwojowa, zaburzenia zachowania i emocji, niepełnosprawność (zaburzenia ruchowe, wzrokowe, słuchowe, upośledzenie umysłowe), choroby przewlekłe, wybitne uzdolnienia.
Skoro każde dziecko jest inne to nie możemy stosować takich samych metod pracy zadając takie same zadania, pracując ze wszystkimi w takim samym tempie, nie uwzględniając specjalnych potrzeb edukacyjnych.
Nauczyciel może w ramach różnicowania wewnętrznego tak organizować zajęcia, aby dostosować je do poziomu poszczególnych uczniów, nie zniechęcać ich do nauki, a wspierając ich mocne strony, uwzględniając ich możliwości poznawcze, tempa uczenia się, style uczenia się, zainteresowania i chęci do nauki, wybór adekwatnych celów lekcji, wybór odpowiednich treści nauczania, stosowanie adekwatnych metod, dobieranie zadań, indywidualne wspieranie i ocenianie uczniów.
Jednak nie wszyscy nauczyciele zwracają uwagę na potrzeby edukacyjne swoich uczniów. Ma to negatywny i krzywdzący wpływ na dziecko, często zniechęca go do nauki. Jeżeli na I etapie edukacyjnym nie zwrócimy uwagi na potrzeby edukacyjne ucznia, to na następnych etapach edukacyjnych u takiego ucznia mogą wystąpić problemy natury psychologicznej i motywacyjnej.
Wielu nauczycieli zadaje sobie pytanie: Jak efektywnie indywidualizować pracę z uczniem lub kilkoma uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych w systemie klasowo-lekcyjnym? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, bowiem nauczanie indywidualizujące stanowi zasadę nauczania, czyli formę takiego postępowania dydaktycznego, które w sposób szczególny pozwala realizować cele nauczania.
Indywidualizacja może być realizowana na różne sposoby, w zależności od tego , jakich dotyczy obszarów procesu nauczania - uczenia się.
I. Praca na lekcji, w trakcie której należy uwzględniać:
1.Prowadzenie lekcji na kilku poziomach. Nauczyciel organizuje na zajęciach pracę uczniów w grupach . Ustala jej skład. Przydziela zadania i koordynuje pracą. Grupy różnić się mogą liczebnością i składem, np. w polskich szkołach uczy się coraz więcej cudzoziemców. Poziom języka polskiego jest różny. Dlatego należy przydzielać do grup uczniów o różnym stopniu znajomości języka.
2.Grupa o zróżnicowanych uzdolnieniach i wiadomościach . Pozwala nauczycielowi na lepsze wykorzystanie możliwości poszczególnych uczniów, zwiększenie aktywności i motywacji do pracy. Uczniowie słabsi przysłuchują się i stopniowo rozpoczynają własną aktywność i wykorzystują swój potencjał .Nabierają wiary we własne możliwości, uzupełniając brakujące wiadomości.
3. Zespoły jednorodne, to znaczy każdą grupę tworzą uczniowie o zbliżonym poziomie wiedzy i podobnych kompetencjach z danego przedmiotu. Tu należy uwzględnić temperamenty dzieci. To pozwala nauczycielowi na zróżnicowanie zadań stawianych przed poszczególnymi grupami, dobór stopnia trudności tych zadań (np.: na matematyce, geografii, sprawdza się w wypadku lekcji powtórzeniowych.) Akceptowanie, że każdy uczeń pracuje w swoim własnym rytmie i na odpowiednim dla siebie poziomie. Określanie limitu czasu. Stosowanie na lekcjach kart dydaktycznych. Stawianie poleceń typu: Zrób, które możesz; Zrób, ile możesz; Rozwiąż, które chcesz. Stosowanie: prezentacji multimedialnych, programów komputerowych, modeli itp.
II. Zadawanie pracy domowej w oparciu o: dokładne wyjaśnienie tematu i celu pracy domowej, różnicowanie prac domowych pod względem stopnia trudności, sposobu i formy wykonania.
III. Ocenianie postępów ucznia z uwzględnieniem zasad oceniania uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych zawartych w statucie szkoły. Podstawą pracy powinien być wysiłek i wkład pracy dziecka, a nie tylko efekty jego pracy. Dlatego ocena powinna być: pozytywna, doceniająca najmniejsze wysiłki czy umiejętności dziecka, rozstrzygana zawsze na korzyść ucznia. Ważne jest, aby ocena pełniła funkcję motywacyjną i miała charakter wspierający.
