I 2022 Profilaktyka logopedyczna

 

 

Małgorzata Pietruk

doradca metodyczny wychowania przedszkolnego

malgorzatapietruk@cen.edu.pl

 

 

PROFILAKTYKA LOGOPEDYCZNA

 

Porozumiewanie się ludzi jest możliwe dzięki znajomości języka, który jest systemem wyrazów i reguł gramatycznych. Sama znajomość języka nie wystarczy jednak do tego, aby nawiązać kontakt słowny z otoczeniem – niezbędne jest jeszcze opanowanie umiejętności mówienia i rozumienia komunikatów słownych. Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną. Jest czynnością wtórną układów oddechowego i pokarmowego, których zadaniem pierwotnym było zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych organizmu. Dziecko rodzi się z ogólną dyspozycją do nauczenia się języka i jego realizacji w postaci mowy. Przyswajanie języka   i mowy odbywa się podczas nieustannego kontaktu otoczenia z dzieckiem i dziecka z otoczeniem władającym określonym językiem. Dziecko pozbawione kontaktów społecznych nie nauczy się języka. Mowa jest bytem złożonym z kompetencji językowej, kompetencji komunikacyjnej oraz procesu realizacji tych kompetencji. Pojęcie to należy utożsamiać z komunikacją językową. Język jest to system znaków służący do porozumiewania się  w obrębie danej społeczności. Jest to dwuklasowy system, składający się z symboli (fonemów, morfemów i leksemów) oraz układu zasad, na podstawie których budowane są wypowiedzi słowne. Dziecko przyswaja system językowy działając w świecie. Proces ten jest ściśle powiązany z rozwojem wszystkich zmysłów i funkcji psychicznych. Słowo pozwala dziecku poznawać, rozumieć, opisywać świat. Język, jako środek komunikacji, formułuje się wraz  z kształtowaniem funkcji poznawczych, emocji, uczuć. Dziecko rozwijając umiejętności językowe, powinno mieć stworzone odpowiednie warunki. Wymawianie dźwięków mowy składa się z dwóch etapów: fonacji i artykulacji. Fonacja to modulowanie powietrza, przepływającego przez głośnię. Artykulacja to tworzenie barwy dźwięków, czyli modulowanie strumienia powietrza w kanale głosowym.  Dla jakości mowy jest ważne, aby aparat mowy funkcjonował sprawnie.

Przykłady ćwiczeń logopedycznych.

Ćwiczenia języka

  • Wysuwanie języka – język wąski i szeroki. Kierowanie języka w kąciki ust: w prawo i w lewo,przy szeroko otwartych ustach, oblizywanie ust.
  • Wysuwanie języka do przodu, a następnie cofanie go w głąb jamy ustnej. Usta szeroko otwarte.
  • Unoszenie języka na górną wargę – język wąski i szeroki (usta lekko otwarte). Ćwiczenie wykonujemy bez pomocy dolnej wargi.
  • Unoszenie języka za górne zęby i cofanie go do podniebienia miękkiego.
  • Dotykanie językiem zębów trzonowych górnych i dolnych. Dotykanie językiem poszczególnych zębów po kolei.
  • Język w przedsionku jamy ustnej, oblizywanie zębów (ruch okrężny). Oblizywanie warg ruchem okrężnym – usta szeroko otwarte.
  • Mlaskanie czubkiem języka. Mlaskanie środkiem języka. Przyssanie języka do podniebienia przy szeroko otwartych ustach.
  • Wysuwanie języka do przodu, na brodę, a następnie cofanie go w głąb jamy ustnej, za dolne zęby.
  • Przesuwanie wysuniętym językiem poziomo z jednej strony na drugą.
  • Wykonywanie językiem wysuniętym w kształcie grota poziomych ruchów, wahadłowo od jednego do drugiego kącika ust. Język nie powinien dotykać dolnej wargi.
  • Dążenie do wykonania rurki z wysuniętego języka. Ściągające i zaokrąglające się wargi unoszą boki języka.
  • Wykonywanie wysuniętym daleko na zewnątrz jamy ustnej językiem ruchu kolistego w lewo i w prawo.
  • Wykonywanie ruchów języka na przemian do górnych i dolnych dziąsełprzy opuszczonej żuchwie.
  • Próby dotykania czubkiem języka na przemian ostatnich zębów trzonowych po obu stronach dolnej szczęki, potem górnej, przy otwartej jamie ustnej.
  • Dotykanie „zaostrzonym” przodem języka różnych punktów na podniebieniu twardym. Uruchomić całą masę języka.
  • Wykonywanie kolistych ruchów języka w głębi jamy ustnej.
  • Ułożenie języka w kształcie rulonika wewnątrz jamy ustnej. Po zbliżeniu siekaczy i spłaszczeniu warg, dmuchanie powietrza przez rulonik.
  • Gwizdanie. Ćwiczenie to usprawnia i koordynuje pracę języka i warg.
  • Układanie języka w kształcie łyżeczki. Wewnątrz jamy ustnej powinien on przybrać kształt łyżeczki. Musi być podniesiony ku górze, by przy zbliżonych siekaczach i przy zaokrąglonych wargach utrzymywał się w czasie lekkiego dmuchania. Ćwiczenie to przygotowuje do wymowy głosek /sz/ /ż/. Właściwe dociśnięcie boków języka do górnych zębów spowoduje prawidłowe brzmienie głosek szumiących.
  • Wysuwanie języka mimo zbliżonych szczęk, tworzących małą szczelinę. Język z trudem przeciska się między zębami, górne siekacze skrobią język, masują go.

Ćwiczenia języka należy prowadzić tak długo, aż dziecko opanuje prawidłowe układy artykulacyjne. Ćwiczenia usprawniające język należy rozpoczynać od dużych ruchów języka na zewnątrz jamy ustnej. Ćwiczenia należy prowadzić przed lustrem, aby dziecko mogło je dokładnie obserwować i naśladować.

Ćwiczenia oddechowe

Ćwiczenia oddechowe – wdech nosem, wydech ustami nie tylko przygotowują dziecko do poprawnego mówienia, ale chronią też przed schorzeniami układu oddechowego. Wdech nosem:

- oczyszcza wdychane powietrze;

- nagrzewa wdychane powietrze;

- nawilża wdychane powietrze;

- zmniejsza opór powietrza, które wdychane ustami dostaje się z dużą siłą bezpośrednio do płuc.

Wydech ustami zapewnia powietrzu opór, powstaje pozytywne ciśnienie w klatce piersiowej, które:

- zatrzymuje ciepło z powietrza;

- zatrzymuje wilgoć z powietrza;

- zwiększa rezonans głosu.

- wdech nosem (usta zamknięte) i wydech ustami. Usta w czasie wydechu ułożone jak przy wymowie głoski /u/ (chuchanie).

  • Dmuchanie na płomień świecy, piłkę pingpongową, kulę z waty zaczepioną na nitce i tworzącą wahadełko, dmuchanie na wiatraczek, przez rurkę do szklanki z wodą.
  • Duży i powolny wdech nosem przy zamkniętych ustach i bez zatrzymania powietrza. Powolny wydech, wargi ułożone jak przy głosce /u/.
  • Ubieranie obrazków za pomocą słomki: ubieramy: muchomora, biedronkę, dinozaura, kaczkę, owieczkę, Mikołaja, wkładamy grzybki do koszyka, winogrona od najmniejszych do największych, gotowanie zupy – wkładamy warzywa do garnka, przekładamy owoce z koszyczka do koszyczka, ustawiamy przedmioty na regale z literami np. miś do litery m, jabłonkę ubieramy w jabłka itp.
  • Noszenie samogłosek i wrzucanie ich do kosza: niesiemy samogłoskę do koszyka np. a-aaaaaaaaaaaa, e-eeeeeeeeeee.
  • Podróż samogłoski:

Na asfalcie jedzie samochodem – aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

Idzie pieszo – a a a a a a a a a a a a

Płynie łódką – aaa aaa aaa aaa aaa aaa

Biegnie – aa aa aa aa aa aa aa aa aa

Jedzie na koniku – aa aa aa aa aa aa aa

Leci samolotem – a a a

Auto zawiozło ją do domu – aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa