Kompetencje kluczowe rozwijane na lekcjach historii podczas realizacji działu „Wielkie odkrycia geograficzne”. Najczęściej ten dział realizujemy na 3 lekcjach: przyczyny, przebieg i skutki wielkich odkryć geograficznych. Taki układ pozwala na rozwijanie praktycznie wszystkich kompetencji kluczowych. Najważniejszą dla nauczyciela historii wydaje się umiejętność poszukiwania, porządkowania, krytyczna analiza oraz wykorzystanie informacji z różnych źródeł. Dlaczego? Na co dzień wykorzystujemy na lekcji tekst źródłowy, rysunek, karykaturę, mapę, tabelę, wykres, może rzadziej Internet.
Podczas realizacji tytułowego zagadnienia można ponadto kształcić inną kompetencję, niestety przez wielu nauczycieli z racji nazwy pomijanej, a niezwykle ważnej w życiu człowieka: sprawnego wykorzystywania narzędzi matematyki w życiu codziennym, a także kształcenie myślenia matematycznego. Wielu nawet nieświadomie jednak tą umiejętność kształtuje. Typowe ćwiczenie z mapą: Zaznacz na czerwono szlak podróży Krzysztofa Kolumba. Wystarczy dodatkowo nakazać na podstawie mapy obliczyć długość podróży Krzysztofa Kolumba i już kształtujemy jedną z kompetencji kluczowych. Podobnie wspólnie z uczniami analizujemy wykres napływu do Europy kruszczów (srebra i złota), ich wpływ na kształtowanie się cen zarówno wyrobów jubilerskich jak i cen żywności. Warto też poświęcić chwilkę na analizę tabeli przedstawiającej gwałtowny spadek populacji Indian po odkryciu Ameryki przez Europejczyków.
Więcej przygotowań ze strony nauczyciela wymaga kształcenie u uczniów kompetencji kreatywnego rozwiązywania problemów z różnych dziedzin ze świadomym wykorzystaniem pracy w zespole. Proponuję podzielić klasę na cztery grupy. Zadaniem pierwszej grupy będzie wyszukanie roślin pochodzących z Ameryki, a pojawiających się w Europie od XVI w., zadaniem drugiej grupy wyszukanie zwierząt przywiezionych z Ameryki i następnie hodowanych w Europie. Analogicznie grupa trzecia i czwarta powinna wyszukać rośliny i zwierzęta zawiezione do Ameryki. Idealnie do realizacji zadania nadaje się Internet. Niech wyszukają w nim potrzebne informacje, w ten sposób rozwijamy kompetencję o nazwie: metody i narzędzia wywodzące się z informatyki.
Jeżeli czas pozwoli (uczniowie sprawnie wykonują zadania, posiadają już wiedzę i umiejętności z wcześniejszych etapów edukacji) warto zorganizować dyskusję nad konsekwencjami odkrycia Ameryki dla Europy, ewentualnie konsekwencjami spotkania Europejczyków dla Ameryki, w szkole ponadpodstawowej także z użyciem języka obcego, np. angielskiego czy niemieckiego. Pozwoli to na kształcenie kolejnych kompetencji kluczowych: sprawne komunikowanie się w języku polskim oraz w językach nowożytnych czy: rozwiązywanie problemów, również z wykorzystaniem technik mediacyjnych.
Ostatnią kompetencją kluczową jest wdrażanie uczniów do: aktywnego udział w życiu kulturalnym szkoły, środowiska lokalnego oraz kraju. Może być ona realizowana np. przy współudziale polonisty, koła teatralnego.
Podsumowując, każdy nauczyciel zgodnie z podstawą programową musi kształtować o uczniów kompetencje kluczowe, i jak mam nadzieję wykazałem, każdy to robi, choć nie zawsze używa prawidłowych określeń.
Tomasz Skonieczny, doradca metodyczny CEN w Koszalinie dla nauczycieli historii
