Misja biskupa Ottona z Bambergu – początkiem historii Pomorza Zachodniego - scenariusz lekcji w klasie I (LO, technikum)
Cel główny:
Ukazanie uczniom znaczenia misji chrystianizacyjnej przeprowadzonej przez biskupa Ottona z Bambergu dla historii Pomorza Zachodniego
Cele szczegółowe – uczeń:
- wie, dlaczego piastowskim władcom zależało na przyłączeniu Pomorza Zachodniego;
- zna okoliczności, które zmusiły Warcisława I do przyjęcia chrztu;
- posługuje się terminami: historia, książę, chrzest, dynastia, Gryfici;
- zna wydarzenia związane z datami: 1124-25, 1128;
- umieszcza na mapie Wolin, Kamień Pomorski, Szczecin, Kołobrzeg
- charakteryzuje społeczeństwo w XII w.;
- charakteryzuje najważniejsze etapy podboju i chrystianizacji Pomorza Zachodniego i Zachodniego;
- wymienia skutki chrystianizacji Pomorza Zachodniego.
Metody:
- praca z tablicą interaktywną;
- pogadanka, dyskusja kierowana.
Formy pracy:
Środki dydaktyczne:
- przygotowane materiały dydaktyczne: Chrystianizacja Pomorza Zachodniego - etapy - Google Jamboard
- Konsekwencje przyjęcia chrztu dla Pomorza Zachodniego - poziom LO (learningapps.org)
- Misja chrystianizacyjna biskupa Ottona z Bambergu na Pomorzu Zachodnim (learningapps.org) LO
- Załączony tekst źródłowy
Przebieg lekcji:
Faza wprowadzająca
- Powitanie klasy i sprawdzenie obecności.
- Podanie i zapisanie tematu lekcji. Przekazanie uczniom głównego celu zajęć.
- Nawiązanie do informacji z wcześniejszych lekcji: chrztu Mieszku I i zjazdu w Gnieźnie, szczególnie do przyczyn przyjęcia chrześcijaństwa przez Mieszka I, próby włączenia Pomorza Zachodniego do Polski, utworzenie biskupstwa w Kołobrzegu w r. 1000, reakcja pogańska na Pomorzu.
Faza realizacyjna (rozwinięcie tematu)
- Pogadanka: Pomorze Zachodnie było zamożne, ich mieszkańcy żyli z handlu i wypraw korsarskich. Dynamicznie rozwijały się takie miasta jak Szczecin, Wolin, Kołobrzeg. Na czele lokalnej administracji stał książę, miał on jednak słabą pozycję, a prawa ustanawiały rady możnych. Broniące swojej niepodległości Pomorze Zachodnie pozostawało przy pogaństwie.
- Projekcja filmu: Wolin historyczny i legendarny - YouTube
- Uczniowie wskazują na mapie przedstawiającej Pomorze Zachodnie za Warcisława I Szczecin, Wolin, Kołobrzeg. Mapa Pomorza Zachodniego (można wykorzystać mapę na: Chrystianizacja Pomorza Zachodniego - etapy - Google Jamboard – tam też propozycja notatki z lekcji dla uczniów)
- Pogadanka: Bogactwo ziem i położenie zachęcały Piastów do podboju tych ziem. Oprócz motywów gospodarczych ważną rolę odgrywały też kwestie polityczne – zajęcie Pomorza zabezpieczałoby granicę państwa piastowskiego od północy. W dodatku tamtejsza ludność słowiańska nie różniła się aż tak bardzo od mieszkańców Mazowsza czy Wielkopolski. Ponadto zachodnia Europa żyła w tym czasie ideą krucjat, a Bolesław Krzywousty nie chciał wyprawiać się do Ziemi Świętej, choć chętnie widziałby się w roli krzyżowca i wykonawcy woli niebios, zwłaszcza, jeżeli wzmocniło by to jego państwo.
- Do roku 1122 r., po serii wypraw Bolesław Krzywousty podbił pogańskie Pomorze Zachodnie. Zachodniopomorski książę Warcisław I z rodu Gryfitów uznał się lennikiem Bolesława Krzywoustego i zapłacił niebagatelną kwotę 300 grzywien jako coroczny trybut oraz zobowiązał się do chrystianizacji swoich ziem, zresztą zapewne widział w nowej religii możliwość wzmocnienia swej władzy.
- Już w 1122 r., z misją chrystianizacyjną Bolesław Krzywousty wysłał mnicha Bernarda z Hiszpanii (Iberii). Przybył do zamożnego grodu Wolin na boso. Pomorzanie uznali go za szaleńca i zlekceważyli, odsyłając do Polski. Mimo wszystko jego misja w pewnym sensie przygotowała grunt pod dalsze działania, zwłaszcza, że sam książę Warcisław i liczni możni przyjęli chrześcijaństwo. Zob.: Wolin i Otton z Bambergu - YouTube
- Pytania do uczniów: Czy Pomorzanie chętnie przyjmowali chrześcijaństwo? Dlaczego misja mnicha Bernarda nie przyniosła sukcesu chrystianizacyjnego?
- Pogadanka: Kolejna misja zorganizowana pod wspólnym patronatem księcia, papieża i cesarza. W 1124 r. wyruszył biskup Bambergu Otton, znający księcia już z wcześniejszych kontaktów. (tekst źródłowy – w załączeniu). Mieszkańcy Pomorza – od lat grabieni, porywani, mordowani i przepędzani z domów – nie chcieli ponownie stawiać oporu. Choć oficjalnie mieli wybór, woleli chrzest niż kolejną walkę. Kolejna wyprawa Ottona (w 1128 r.) skierowana była na tereny na zachód od Szczecina.
- W wyniku chrystianizacji na Pomorze napłynęła grupa wykształcona księży, umiejąca pisać i czytać oraz znająca łacinę - pomocną w kontaktach z innymi narodami oraz przyczyniająca się do rozwoju budownictwa i gospodarki rolnej. Książę Warcisław stał się poważany nie tylko w śród swoich. Papież jako uwieńczenie akcji Ottona z Bambergu utworzył biskupstwo w Wolinie, które wkrótce przeniosło się z Wolina do Kamienia Pomorskiego.
- Uczniowie wykonują ćwiczenie jako podsumowanie tej części zajęć: Wytłumaczysz, jaką rolę w krzewieniu chrześcijaństwa odgrywało bogactwo i splendor misyjnych wypraw.
- Notatka: Chrystianizacja Pomorza Zachodniego - etapy - Google Jamboard
Faza podsumowująca
- Dyskusja kierowana: Skutki chrystianizacji dla Pomorzan: zmiany społeczne: likwidacja wielożeństwa, zwroty łacińskie, uzależnienie od Polski, a po jej osłabieniu w okresie rozbicia dzielnicowego – Danii a następnie cesarstwa niemieckiego.
- Na podstawie zdobytych informacji uczniowie wykonują ćwiczenie, wymagające także wiedzy pozalekcyjnej, w przypadku kłopotów, odsyłamy do zalecanej literatury. Celem ćwiczeń jest ukazanie podobieństw skutków przyjęcia religii chrześcijańskiej niezależnie od regionu, np. podział uczniów na 3 grupy: posegreguj skutki przyjęcia chrześcijaństwa na polityczne, religijne, społeczne oraz kulturalne (ewentualnie: Konsekwencje przyjęcia chrztu dla Pomorza Zachodniego - poziom LO (learningapps.org))
Warto skorzystać z mapy : Podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego. Wspaniały triumf rozsławił go w całej Europie - WielkaHistoria
i tekstu źródłowego:
„Gorliwie więc starał się o to, by było widoczne, że nie tylko nie potrzebuje niczego od nich, lecz sam jest bogaty i że bynajmniej nie chce zdobyć bogactw dla siebie, lecz raczej ich samych dla Boga. Przybrawszy zatem odpowiednich kapłanów i zaopatrzywszy ich hojnie na drogę, kazał im zabrać ze sobą w odpowiedniej ilości mszały, inne księgi, kielichy, szaty liturgiczne oraz wszystkie przybory mszalne, których wśród ludów pogańskich znaleźć nie było można. […]. Szaty także i materiały drogocenne, a także inne podarunki odpowiednie dla osób znakomitych i bogatych ewangelista szczery i roztropny zabrał na drogę ewangelii, by przypadkiem nie wydawało się, iż z powodu swego ubóstwa głosi poganom Ewangelię, lecz że dla nowej winnicy swoje raczej przynosi szczepy aniżeli pożąda cudzych.
Źródło: Herbord II 7. Cytat za: Misja chrystianizacyjna - A.D. 1124/1125, tekst dostępny na http://architektura.pomorze.pl.
- Bibliografia uzupełniająca:
Podboj_i_chrystianizacja_Pomorza.pdf
Władza i religia - chrystianizacja Pomorza Zachodniego (kurierhistoryczny.pl)
Podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego. Wspaniały triumf rozsławił go w całej Europie - WielkaHistoria
Ochrzcił niemal całe Pomorze | Nasza Historia
Tomasz Skonieczny, doradca metodyczny nauczycieli historii CEN Koszalin