Rosnąca popularność oraz szeroki wachlarz zastosowań gier miejskich potwierdzają, że drzemie w nich ogromny potencjał. Jeszcze kilka lat temu takimi projektami w przestrzeni miejskiej, zajmowały się wyłącznie nieliczne stowarzyszenia. Przykładem niech będzie słynny „Rajd Arsenał” organizowany przez Związek Harcerstwa Polskiego od 1971 roku jako gra miejska w bliskiej przestrzeni Arsenału Królewskiego w Warszawie.
Dziś coraz częściej, gry miejskie towarzyszą różnym imprezom czy wydarzeniom kulturalnym, festiwalom, targom czy spotkaniom mieszkańców miast i miasteczek podczas obchodów ważnych rocznic. Fenomenem gier miejskich jest bez wątpienia, ich rozrywkowa forma, umożliwiająca aktywne spędzanie czasu oraz integrowanie społeczności lokalnej.
W świecie zdominowanym przez nowoczesne technologie, w dużej mierze ograniczona jest wszelka forma aktywności fizycznej. Dzieci, młodzież czy dorośli większość czasu spędzają niestety w zamkniętych przestrzeniach szkół czy przedsiębiorstw, siedząc przy swoim stanowisku nauki czy pracy. W wolnym czasie niewiele osób potrafi mądrze zagospodarować czas, by był on spędzony jednocześnie aktywnie i zdrowo.
Gry miejskie łączą w sobie element rozrywki tj. elementy grywalizacji z formą edukacji poprzez zabawę. Uczestnicy takich gier wchodząc w przestrzeń miejską, rozwiązują różnego rodzaju zadania. Ta przestrzeń, na której odbywa się gra staje się swoistą planszą do gry. „Miasto jest planszą do gry” – to podstawowe założenie gier miejskich, zwanych też grami ulicznymi. Dzięki wyjściu w teren, uczestnicy gry poznają bliżej nieznane miejsca, legendy czy walory turystyczno-krajoznawcze swojego miasta. W dobrze przygotowanej grze miejskiej, można zapoznać się z wieloma informacjami związanymi z historią danego miejsca, osobami czy z historycznymi wydarzeniami, które upamiętnia fabuła gry. Walor edukacji historycznej i kulturowej, które promują zazwyczaj takie gry w terenie, pokrywa się również z zabawą i wartością rozrywkowo-rywalizacyjną. Uczestnicy gier kształtują także umiejętność rozwiązywania problemów, poprzez rozwiązywanie zagadek, kalamburów, szyfrów czy nawet matematycznych zadań. Taka forma zabawy, podnosi także skuteczność nauczania i jest dobrym sposobem przyswajania wiedzy. Dlatego coraz częściej po tą sprawdzoną formę sięgają także nauczyciele.
Dużą zaletą gier miejskich, która spowodowała ich szybki rozwój, jest możliwość ich modyfikowania oraz dostosowania, adaptacji do tematu, wydarzenia lub miejsca, gdzie gra będzie się rozgrywać. Gry miejskie, mogą odbywać się w zasadzie wszędzie. Zarówno w dużych miastach z przepięknymi zabytkami oraz wieloma walorami turystyczno-krajoznawczymi, jak również w małej miejscowości, a nawet na teranie parku, placu czy zabytkowego budynku lub jego ruin.
Ogromną popularnością w ostatnim czasie, cieszą się również gry miejskie tworzone w ramach projektów edukacyjnych. Ich autorami i organizatorami są często placówki edukacyjne czy tzw. zespoły przedmiotowe nauczycieli. Zdarza się, że sami uczniowie w ramach metody projektu, przygotowują i opracowują grę miejską. Dlaczego nauczyciele sięgają po taką metodę pracy? Ponieważ wykorzystanie gry miejskiej w procesie nauczania i uczenia się, bez wątpienia wpływa także na rozwijanie zainteresowań uczniów. Uczeń uczestniczący zarówno w procesie tworzenia gry, czy biorący udział w gotowej rozgrywce, rozbudza swoją wyobraźnię, rozwija orientację przestrzenną oraz kształtuje umiejętność pracy w zespole. Staje się także uczestnikiem edukacji regionalnej poznając swoją okolicę, interesując się jej historią oraz poszukując w niej walorów, które mogą posłużyć do przygotowania fabuły gry. Tymi walorami mogą być: znani mieszkańcy, patroni ulic, czy tablice i pomniki w przestrzeni miejskiej upamiętniające osoby lub wydarzenia. Do fabuły gry można wykorzystać także występujące na danym terenie budynki, ruiny po nieistniejących już dworkach, pałacach, kościołach czy zakładach i fabrykach. Dobrym pomysłem, jest także wpleść fabułę gry do znanej opowieści z książki lub filmu czy nawet gry komputerowej. Wiele osób ma sentyment do miejsc, gdzie kręcono sceny seriali, filmów lub takie, które opisane są w znanych dziełach literackich. Jeśli takie miejsca są blisko nas, warto wyeksponować je, umieścić o nich informację w fabule naszej gry. Takie szczegóły, bardzo przyciągają potencjalnych uczestników i przyczynią się do łatwej jej promocji.
Warto pamiętać, że zainteresowanie uczniów danym tematem z dziejów regionalnych, przyczyni się do poszukiwania przez nich odpowiednich materiałów do wykorzystania. Uczniowie pod opieką nauczyciela mogą przygotować lub zaktualizować hasła
Wikipedii, dotyczące miejsc, wydarzeń, osób, do których będą odwoływać się w scenariuszu gry. Dzięki takiej pracy, zarówno uczniowie jak i nauczyciele rozwijają swoje umiejętności cyfrowe. Dzięki zbieraniu i wybieraniu odpowiednich materiałów do wykorzystania w grze, uczą się także krytycznej analizy informacji pobranych z Internetu, czy wygenerowanych za pomocą sztucznej inteligencji poprzez ChatGPT oraz Bard (chatbot).
Obcowanie z materiałem krajoznawstwa regionalnego, to również budowanie tożsamości z regionem. Dzięki takim działaniom wzmacniamy więź międzypokoleniową społeczności lokalnej, a także wpływamy na kształtowanie postaw obywatelskich. Uczeń
w terenie może zauważyć coś, co warto naprawić, zainteresować się by było jeszcze lepsze. Niektórzy po odbyciu gry miejskiej zaczynają szukać kolejnych ciekawostek w najbliższej okolicy.
Takie działanie uatrakcyjnia również zajęcia szkolne. Jest innowacyjną formą nauki przez zabawę i może być wykorzystywane w ramach każdego przedmiotu nauczanego w szkole. Dobrze stworzona gra to ekscytująca przygoda oraz forma integracji uczniów oraz nauczycieli. Przykładem przygotowanych gier miejskich, z których można korzystać w celu przećwiczenia własnego warsztatu, są takie gry dostępne w przestrzeni miejskiej jak: Geocaching, Questing, TRInO czy Projekt „Miasto Gra”. Informacje na ich temat można łatwo znaleźć w Internecie.
W sieci, można znaleźć wiele poradników i instrukcji jak przygotować własną grę miejską. Przykładem takiego poradnika jest opracowana przez Centrum Edukacji Obywatelskiej publikacja pt. Rozegraj okolicę!. Jest w niej rozpisana krok po kroku organizacja gry poprzez takie elementy jak: określenie celu gry, określenie jej adresatów, wybór tematu do fabuły, opracowanie scenariusza i ustalenie zasad oraz przetestowanie i zorganizowanie gry w odpowiednim terminie i przestrzeni. Od tej publikacji powinien zacząć każdy pragnący przygotować z uczniami własną grę miejską. Warto też poszukać czy w najbliższej okolicy nie odbywa się właśnie jakaś gra miejska i wziąć w niej udział by nabyć obeznanie i wiedzę jak inni przygotowują taką inicjatywę. Wtedy możemy się przekonać, czy gra w której uczestniczymy to tzw. gra komercyjna – organizowana zwykle przez firmy na zlecenie władz miasta i służąca przede wszystkim promocji. Możemy też uczestniczyć w grze pasjonackiej organizowanej w formie gry historycznej przez różne stowarzyszenia i grupy rekonstrukcyjne. A może właśnie trafimy na grę edukacyjną przekazującą pewną dawkę wiedzy i umiejętności zorganizowaną w ramach projektu tzw. grantów na zajęcia pozalekcyjne, czy Programu Społecznik. Niektóre gry edukacyjne powstają też w ramach inicjatyw lokalnych tzw. mikrodotacji, wspierając i upowszechniając kulturę fizyczną, turystykę i krajoznawstwo oraz edukację.
Myśląc o zorganizowaniu gry miejskiej w swojej najbliższej okolicy, trzeba zastanowić się po co tę grę chcemy zrobić? Czy zależy nam na zintegrowaniu uczestników? A może chcemy obudzić w naszych podopiecznych ducha rywalizacji? A może jako nauczyciele, chcemy ich czegoś nauczyć, przekazać jakieś konkretnie informacje. Warto więc, dla swojego projektu jasno sprecyzować cel, gdyż łatwiej będzie wtedy skonstruować fabułę gry. Następnie trzeba zastanowić się, kto będzie uczestnikiem naszej gry? Czy będzie to wyłącznie gra skierowana do uczniów naszej placówki, czy także do innych mieszkańców, którzy rodzinnie czy w zespole przemierzą trasę, rozwiązując zadania dla nich przygotowane? Czy gra odbędzie się jednorazowo, konkretnego dnia i będzie zorganizowana w ramach jakiś obchodów? Czy wolontariusze będą czekali na uczestników na każdym miejscu tzw. punktu z zadaniami? Czy jednak przygotujemy coś na kształt Questu, gdzie każdy wydrukuje sobie samodzielnie kartę gry i w dowolnym czasie weźmie udział w zabawie, a nasza gra będzie samoobsługowa? Trzeba to wszystko przemyśleć i zastanowić się jaki „produkt” chcemy przygotować.
Ważne jest także by nasza gra była atrakcyjna. Można to osiągnąć między innymi przez zadbanie o odpowiednie rekwizyty, odpowiednie stroje dla postaci odgrywających role, a także upominki i nagrody dla uczestników. Po przeprowadzeniu gry, aby wzmocnić jej walor edukacyjny oraz by uniknąć w przyszłości błędów, które mogliśmy popełnić przy jej przygotowaniu i realizacji warto pamiętać o przeprowadzeniu ewaluacji. Chodzi o uzyskanie feedbacku od uczestników gry, by dowiedzieć się o ich odczuciach, co im się podobało oraz co warto zmienić.
Ważnym elementem, który przyczynił się pośrednio do rozpowszechnienia gier miejskich oraz bardzo ułatwił ich przygotowanie i przeprowadzenie, jest swobodny dostęp do otwartych danych mapowych projektu OpenStreetMap oraz internetowej platformy mapowej Google Maps. Dzięki tym aplikacjom w łatwy sposób możemy pobrać wycinek naszego terenu, w którym będzie odbywała się gra miejska i zaznaczyć na niej punkty związane z miejscami, które chcemy by odwiedzili uczestnicy naszej gry. Osoby odpowiedzialne za przygotowanie materiałów dla uczestników, w prosty i darmowy sposób mogą przygotować atrakcyjne mapy sytuacyjne. Również funkcja Street View Google Maps, która zapewnia panoramiczne widoki z poziomu ulicy i pozwala użytkownikom na wyświetlanie wybranych części miast oraz wirtualne poruszanie się po nich, bez wątpienia ułatwi zaprojektowanie fabuły oraz miejsca naszej gry.
Bibliografia
Baranowski K., Gry miejskie w edukacji dorosłych, EPALE - Elektroniczna platforma na rzecz uczenia się dorosłych w Europie, 6.11.2018, https://epale.ec.europa.eu/pl/blog/gry-miejskie-w-edukacji-doroslych.
Bartosik Ł., Włącz się do gry: jak zorganizować grę miejską?, Polska Akcja Humanitarna, Warszawa 2011.
Czapka M., Jarmuł A., Kiszka A., Krawczyk E., Nastaj F., i Ziętkowska J., Rozegraj okolicę! materiał uzupełniający do broszury „Zmiennicy”, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 2015, Wyd. 2, Młody Obywatel.
Kubala-Kulpińska A., Gra miejska w warunkach szkolnych, „Polonistyka”, 2017, nr 4/2017 (19), s. 34–37.
Szakiel T., Gra miejska jako metoda wykorzystana w realizacji programu edukacji regionalnej, „Hejnał oświatowy”, 2015, nr 4/142, s. 22–23.
Wilk B., Skuteczna inicjatywa lokalna. Poradnik, 2022, https://www.maszglos.pl/wp-content/uploads/2022/01/inicjatywa-lokalna_final.pdf.
Kazimierz Raczyński, CEN Koszalin (19.01.2024)
